Ο Πράσινος Πατριάρχης…

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ

23.12.2009 Τεύχος 9550
Ο Πράσινος Πατριάρχης…
Εβρέν Δεδέ

Πρώτος, ο Αλ Γκόρ αποκαλεί «Πράσινο Πατριάρχη» τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ο Αλ Γκορ αφιερώθηκε στα θέματα καταπολέμησης κλιματικών αλλαγών, αφού έχασε στις εκλογές του 2000 με μικρή διαφορά από τον Τ. Μπούς, και σε αυτό το πλαίσιο επισκέφτηκε μια σειρά από χώρες, ανάμεσα τους και η Τουρκία. Στις χώρες που επισκέφτηκε, περιέγραψε στις κυβερνήσεις αλλά και στον κόσμο τις επιδράσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τους κινδύνους που περιμένουν την γη στο μέλλον, προειδοποιώντας τους να πάρουν μέτρα. Μετά από αυτές τις προσπάθειες του, το 2007 βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Συνεπώς, όταν ο Αλ Γκόρ χαρακτήρισε τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο «Πράσινο Πατριάρχη», δεν νομίζω πως χρειάζεται να περιγράψω ότι τόνιζε την ευαισθησία του Πατριάρχη για το περιβάλλον και τις πρωτοβουλίες του πάνω στο θέμα αυτό.

Υπάρχει ένας σκληρός πυρήνας στην Τουρκία γύρω από το θέμα της «οικουμενικότητας» του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Αυτή η παράνοια, που βασίζεται στην θεωρία ότι το Φανάρι θα γίνει σαν το Βατικανό, δεν μπορεί να κατανοήσει το γεγονός ότι ο Πατριάρχης είναι ο πιο δραστήριος θρησκευτικός ηγέτης στον κόσμο, ο οποίος μέσω συμποσίων φέρνει κοντά θρησκευτικούς λειτουργούς, επιστήμονες, πολιτικούς και περιβαλλοντολόγους με διαφορετικές πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις και τους παροτρύνει να συνεργαστούν πάνω σε οικολογικά θέματα. Ενώ αυτή η δυναμικότητα του Πατριάρχη, ο οποίος μπορεί να φέρει κοντά όλον τον κόσμο, δίνει την ευκαιρία ακόμα και στην Τουρκία να πρωταγωνιστήσει σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον. Βέβαια υπάρχει ανάγκη για μυαλά που θα μπορέσουν να αντιληφτούν τούτο το πράγμα και θα μπορέσουν να δουν αυτά που θα προσφέρει στην Τουρκία η «οικουμενικότητα» του Πατριάρχη.

Οι επιστήμονες, λόγω των σπουδών τους, δεν εμπιστεύονται τους θρησκευτικούς λειτουργούς, ισχύει βέβαια και το αντίστροφο. Μπορεί αρχικά να προσέγγισαν με την ίδια καχυποψία και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ο Βραζιλιάνος επιστήμονας Δρ. Antonio Nobre, ο οποίος είχε προσκαλεστεί σε ένα από τα συμπόσια του Πατριάρχη, λέγοντας «Όταν με προσκάλεσαν, το αντιμετώπισα αρχικά με καχυποψία. Ξέρετε, οι επιστήμονες δεν εμπιστεύονται και πολύ την θρησκεία», εξέφραζε αυτήν την πραγματικότητα ακριβώς. Όμως, όλοι αυτοί οι επιστήμονες στην τελική, κατάλαβαν πολύ γρήγορα ότι ο Βαρθολομαίος είναι «Πράσινος Πατριάρχης», όπως ακριβώς τον αποκαλούσε ο Αλ Γκόρ. Βέβαια, πρέπει να αποδεχτούμε ότι πίσω από αυτήν την επιτυχία κρύβεται μια λεπτή νοημοσύνη. Για παράδειγμα, η Maria Becket, η συντονίστρια του συμποσίου RSE, αναφερόμενη στην σημασία της πραγματοποίησης σε πλοίο του πρώτου συμποσίου λέγοντας «Με αυτόν τον τρόπο ούτε οι θρησκευτικοί λειτουργοί αλλά ούτε οι επιστήμονες δεν θα μπορούσαν να φύγουν από την συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην μέση της θάλασσας και θέλοντας και μη θα έβρισκαν ένα κοινό σημείο» προφανώς τόνιζε αυτήν την λεπτή νοημοσύνη.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πήγε σε όλες τις γωνιές του πλανήτη μαζί με τους επιστήμονες. Από την Αλάσκα έως την Αφρική, σε όλα τα μέρη που πήγε αξιολογήθηκαν οι κλιματικές αλλαγές και τα προβλήματα που έφερναν αυτές οι αλλαγές, και έγιναν προτάσεις στους αρμόδιους του κράτους για την επίλυση των προβλημάτων. Εκτός από την οικολογική πλευρά του, και η στάση του στο θέμα του διαθρησκευτικού διαλόγου έκανε παρόμοια αίσθηση. Πέραν των ζεστών σχέσεων που ανέπτυξε με τις Χριστιανικές εκκλησίες, κατάφερε να αναπτύξει διάλογο και με Μουσουλμάνους θρησκευτικούς λειτουργούς. Η δήλωση του «Ευχαριστώ τον Γκιουλέν για την φιλική προσέγγιση του στους μη Μουσουλμάνους. Υπάρχει μια φράση που λέει τα μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση του κ. Φετχουλλάχ Γκιουλέν. Τον αγαπάμε και τον επιθυμούμε πολύ» σχετικά με τον Φετχουλλάχ Γκιουλέν, στο ιφτάρ που παρέθεσε η Ένωση Συντακτών το 2008, είναι από τις χαρακτηριστικότερες δηλώσεις του Πατριάρχη και είναι αρκετή για να αποδείξει πόσο διαφορετικός άνθρωπος είναι.

Ο Πατριάρχης, ο οποίος δεν χρησιμοποιεί το επίθετο «οικουμενικός» στα δελτία που δημοσιεύει στα Τουρκικά με την ελπίδα ότι το κράτος του κάποια μέρα θα αποδεχτεί με την ίδια του θέληση αυτήν την θρησκευτική πραγματικότητα, δεν δίνει κατά έναν τρόπο σε όλους ένα μάθημα; Τι ωραία θα ήταν αν το κράτος ακόμα και να μην αποδεχτεί την «οικουμενικότητα» του, έδινε την εκκλησία, που είχε κατασχέσει από τους Ρωμιούς και στην οποία διοργανώνονταν οι συναντήσεις της Εργκένεκον, σε αυτόν τον άνθρωπο, στον πραγματικό του ιδιοκτήτη, στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος με τις δραστηριότητες για το περιβάλλον για τον διαθρησκευτικό διάλογο κ.α. αυξάνει το κύρος της Τουρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, στην εκκλησία δεν θα διοργάνωναν συναντήσεις της Εργένοκον αλλά συμπόσια με θέμα το περιβάλλον…

Yeşil Patrik...

AGOS

Sayi:715
11 Aralık 2009
Evren Dede

Yeşil Patrik...

Patrik Bartholomeos’a ilk olarak Al Gore ‘Yeşil Patrik’ adını takıyor. 2000’de ABD’deki başkanlık yarışını George Bush’a karşı az farkla kaybettikten sonra kendini iklim değişikliğiyle mücadele konularına adayan Al Gore, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu çok sayıda ülkeyi bu vesileyle dolaştı. Gezdiği her ülkede hem halka hem de hükümetlere küresel ısınmanın etkilerini ve dünyayı bekleyen tehlikeleri anlattı, onları önlem almaları konusunda uyardı. Bu çabaları sonucunda, 2007 Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Dolayısıyla, Al Gore’un, Patrik Bartholomeos için ‘Yeşil Patrik’ derken, Patriğin çevreciliğini ve bu konudaki çabalarını vurguladığını ayrıca anlatmaya gerek yok sanırım.

Patrik Bartholomeos’un ‘ekümenikliği’ konusunda Türkiye’de çok sert bir çekirdek var. Fener’in Vatikan olacağı temeline inşa edilen bu paranoya, Patriğin 1997 yılından bu yana farklı din ve politik görüşlere sahip din adamlarını, bilim adamlarını, siyasetçileri ve çevrecileri çeşitli sempozyumlarda bir araya getiren ve ekolojik sorunlar üzerinde onları birlikte çalışmaya teşvik eden, dünyadaki en etkin dini lider olmasını ve bu zor işi layıkıyla başarmasını idrak edemez tabii. Oysa Patriğin bütün dünyayı bir araya toplayabilen bu müthiş kapasitesi, bir anlamda Türkiye’nin çevrecilik konusunda bile başı çekmesine olanak sağlıyordu. Tabii, bunu algılayabilecek, Patriğin ‘ekümenik’ sıfatının Türkiye’ye getirilerini görebilecek zekâya ihtiyaç var.

Aynısı din adamları için de geçerli olmak kaydıyla, bilim adamları, eğitimleri gereği din adamlarına pek itimat etmezler, şüpheyle yaklaşırlar. Başlangıçta, Patrik Bartholomeos’a da belki aynı şüpheyle yaklaştılar. Patriğin çevre sempozyumlarından birine çağrılan Brezilyalı bilim adamı Dr. Antonio Nobre, “Davet edildiğimde ilkin şüpheyle karşıladım. Biliyorsunuz, bilim adamları dine güvenle bakmaz” derken, işte bu gerçeği ifade ediyordu. Gel gelelim, bunca bilim adamı, Bartholomeos’un, tıpkı Al Gore’un dediği gibi ‘Yeşil Patrik’ olduğunu çabuk anladı son tahlilde. Tabii, bu başarının arkasında ince bir zekânın olduğunu da kabul etmek gerekiyor. Mesela RSE Sempozyumu’nun koordinatörü Maria Becket, Patrikhane’nin düzenlediği ilk sempozyumun bir gemide yapılmasının önemine değinirken, “Bu sayede hem din adamları hem de bilim adamları denizin ortasında düzenlenen bu toplantıdan kaçamayacaklardı ve ister istemez ortak bir nokta bulacaklardı” derken, belki bu ince zekâya vurgu yapıyordu.

Patrik Barholomeos bilim adamlarıyla birlikte bugüne kadar dünyanın dört bir yanına gitti; Alaska’dan Afrika’ya kadar, gittiği her yerde iklim değişikliği ve beraberinde gelen sorunlar değerlendirildi, devlet adamlarına çözüm önerileri sunuldu. Patriğin sadece çevrecilik yanı değil dinlerarası diyalog konusundaki tutumu da ses getirdi. Hıristiyanlık noktasında kardeş kiliselerle kurduğu sıcak ilişki dışında, Müslüman din adamlarıyla da yakın bir diyaloğa girdi. Yazarlar Vakfı’nın 2008’de düzenlediği iftar gecesinde Fethullah Gülen Hocaefendi için “Gayrimüslimlere dostane yaklaşımından dolayı Gülen’e teşekkür ederim. Bir söz vardır, “Gözden ırak olan gönülden de ırak olur’ diye. Fethullah Gülen Hocaefendi için bu geçerli değildir. Onu çok seviyor ve özlüyoruz” sözleri, Patriğin ne denli farklı bir insan olduğunu göstermesi açısından belki de en manidar olanlarındandır.

‘Ekümenik’ sıfatını, Türkçe yayımladığı bildirilerde ve basın açıklamalarında kendi devletinin bir gün bu dinsel ‘gerçeği’ kendi arzusuyla idrak edeceği umuduyla kullanmayan Patrik Bartholomeos, bir anlamda herkese ders vermiyor mu? Ekümenliğini kabul etmese bile, çevrecilikten dinlerarası diyaloğa kadar birçok alanda yürüttüğü faaliyetlerle Türkiye’nin dünyadaki yerini her geçen gün yücelten bu insana, devlet, hiç değilse, Türk Ortodoks Patrikhanesi’nin Rumlardan alıp üzerine çöreklendiği ve devlete karşı yürütülen Ergenekon toplantılarını organize ettiği kiliseyi iade etse, tekrar asıl sahibine, Patrik Bartholomeos’a teslim etse ne güzel olurdu! Böylece kilisede Ergenekon değil çevre sempozyumu düzenlerdi vesselam…

Bir konsolosluk hikâyesi

AZINLIKÇA
Sayı: 52
Kasım 2009

Evren Dede

Bir konsolosluk hikâyesi

1934 yılında Enis Akaygen Türkiye’nin Atina Büyükelçisidir. Ancak Enis Beyin de, her diplomatın başına geldiği gibi, Atina’daki elçilik vazifesi sona ermek üzeredir.

Yurtdışı görevi, diplomatlar için hem güzel hem de meşakkatli bir iş son tahlilde. Başka ülkeleri görmek, başka milletlerin âdetlerini, politikasını, yaşam tarzını incelemek açısından zevkli tabiî. Fakat gelgelelim aile hayatı açısından zor olmalı. Hele bir de çocuk varsa veya eşini mesleği gereği kendi ülkende bırakmak zorunda kaldıysan, yurtdışı görevi zor olmalı.

İşte Atina’daki Türk Büyükelçi için de tayin sırası gelmiştir. Enis Akaygen artık Atina’daki yurtdışı hizmet süresinin dolmasıyla birlikte, hiç değilse bir iki yıllığına bile olsa, Türkiye’ye, merkeze dönmeyi istemektedir. Fakat tayin süreci Türk Büyükelçinin beklediği gibi normal prosedür sürecinde işlemez…

Enis Akaygen, Atina’daki elçilik vazifesinin bitmesine çok kısa bir zaman kala, 21 Haziran 1934 tarihinde, Türkiye Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ın Atina Büyükelçiliği’ne çektiği yıldırım telgrafı okumaktadır. Doğrusu hem şaşırmış, hem de heyecanlanmıştır Akaygen. Telgrafta Türkiye Dışişleri Bakanı Atina’daki Büyükelçisini en geç beş gün sonra, yani 26 Haziran günü, İstanbul’da olmasını istemekte ve ayın 27’sinde de Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ü, İran Şehinşahı Rıza Pehlevi’yi ve kendisini İstanbul’da karşılayacak resmi heyet arasında bulunmasını talep etmektedir.

Konunun detayına girmeyen telgraftan pek bir şey anlamamıştır Akaygen. Acilen İstanbul’a çağrıldığı telgrafta çok açıktır. Fakat Türk Dışişleri Bakanı gönderdiği yıldırım telgrafta Enis Akaygen’in uzun bir yolculuğa çıkabileceğini ve bu olası uzun yolculuk için hazırlık yapması talimatını da vermektedir. Akaygen, “yoksa tekrar Moskova’ya mı tayin ediliyorum?” diye düşünürken bir yandan da gelen telgrafa cevap yazmaktadır: “…Elçilik işlerini Başkâtip Rıfkı Beye tevdi ederek yarın İstanbul’a hareket edeceğim maruzdur efendim…”

Türk Büyükelçi eşyalarını toplar ve derhal İstanbul’a doğru yola koyulur. Fakat İran Şahının Dolmabahçe Sarayında Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından kabul edileceği saatte orada bulunması talimatı karşısında kafası allak bullaktır. Atina’da görevli bir elçinin İran Şahının kabul töreninde ne sıfatı olacaktır acaba? Akaygen yol boyunca bunu düşünür durur.

Atina Büyükelçisi 27 Haziran günü, Dolmabahçe Sarayı’nda, Türkiye Cumhurbaşkanı ve İran Şahı ile birliktedir. Mustafa Kemal Atatürk ve Rıza Pehlevi’nin yanında iki ülkenin Dışişleri Bakanları, Tahran’daki Türk Büyükelçisi ve Ankara’daki İran Büyükelçisi ve bir de Türkiye’nin Atina Büyükelçisi bulunmaktadır. Akaygen’i Türkiye’nin Tahran Büyükelçisi Hüsrev Gerede de orada görünce şaşırmıştır tabiî. Sonunda Akaygen’in neden orada bulunduğu sorusunun cevabı o akşam öğrenilir.

Şah Pehlevi Tahran’daki Türk Büyükelçisinden memnun değildir ve Türkiye ziyareti esnasında Atatürk’ten Büyükelçinin değiştirilmesini istemiştir. İran Şahının bu isteği karşısında da Atatürk derhal karar vermiş ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı çağırarak, “Enis Beyi derhal Atina’dan çağırın; Tahran’a tayin olacak” demiştir. İşte Atatürk’ün bu emrinden sonra Dışişleri Bakanı tarafından Atina Büyükelçisi Enis Akaygen’e yıldırım telgrafı çekilmiş ve derhal İstanbul’a gelmesi istenmiştir.

27 Haziran sabahı Enis Akaygen İran Şahına takdim edilir. Şah Pehlevi, Akaygen ile tanışır ve Türkiye’nin yeni Tahran Büyükelçisini Dolmabahçe Sarayında onaylar. Enis Akaygen daha dün Atina Büyükelçisi iken artık Tahran Büyükelçisi olmuştur. İran Şahı trenle memleketine dönerken Türkiye’nin yeni Tahran Büyükelçisini de trene alır. Anlaşılan Türk Dışişleri Bakanı gönderdiği telgrafta Akaygen’in uzun bir yolculuğa çıkabileceğini ve bu olası uzun yolculuk için hazırlık yapmasını boşuna salık vermemiştir. Yolculuk gerçekten uzun sürer, 1934’ten 1939’a kadar… Ve Atina’da geçirdiği beş yıllık elçilik görevinin ardından merkeze dönmek yerine Tahran’a gönderilen Enis Akaygen’i İran’da çok ilginç bir görev beklemektedir.

O yıllarda Yunanistan’ın İran’da diplomatik temsilciliği bulunmamaktadır. Yunan Dışişleri İran’daki işlerini Tahran’daki Büyük Britanya Büyükelçiliği üzerinden yapmaktadır. Dolayısıyla İran’da yaşayan Helenlerle, kiliselerle, Yunan vatandaşlarının problemleriyle ve vize almak isteyen İranlılarla hep Büyük Britanya Büyükelçiliği ilgilenmektedir. Fakat Yunanistan istediği verimi Britanya Büyükelçiliğinden bir türlü alamamaktadır ve son tahlilde hizmetten memnun değildir. Atina Büyükelçisi Enis Akaygen bir anda Tahran’a tayin edilince Yunan Dışişleri de Büyük Britanya yerine bu işi Türkiye’ye teklif etmeye karar verir. Üstelik Yunanistan Akaygen’in Atina Büyükelçiliği sırasında kendisinden fazlasıyla memnun kalmıştır. Dönemin Dışişleri Bakanı Dimitrios Maksimos’tur. Yunan Dışişleri Türkiye’nin hem Atina Büyükelçiliğine, hem de Ankara’daki Büyükelçi Konstantinos Sakellaropoulos vasıtasıyla Türk Dışişlerine başvurarak İran’daki Yunan menfaatlerinin Türkiye’nin İran Büyükelçiliği ve bu ülkedeki diğer konsoloslukları vasıtasıyla takibini resmen talep eder.

Enis Akaygen ile Şah Pehlevi’yi taşıyan tren Tahran’a 11 Temmuz’da varır. Türkiye 29 Ağustos’ta da Yunanistan’a resmî “olur” cevabını verir. Bundan böyle İran’daki Türk misyonu Yunanistan’ın da menfaatlerini takip edecektir. Anlayacağınız İran’da yaşayan Yunan vatandaşlarının her sorunu ile ilgilenmek, çözüm bulmak ve onlara hizmet etmek artık Türk konsolosluklarının birincil görevleri arasındadır.

Yunanistan’ın diplomatik misyonu olmadığı üçüncü bir ülkede, İran’da, Türkiye’nin konsoloslukları resmi olarak Yunanistan’ı temsil etmektedir. İran’daki Yunan vatandaşlarının çok çeşitli konuları Türk konsolosluklarına intikal eder. Mesela Ahvaz’da trafik kazasında ölen bir Yunanlının tüm cenaze işleri ve cenazenin Atina’ya gönderilmesinden tutun, Yunan vatandaşlarının rutin pasaportlarını uzatma başvurularına; çalışan ve ikamet tezkeresi sorunu olanlardan tutun, İran’da orada iş yapmak isteyen Yunanlı işadamlarının sorunlarına kadar hepsiyle Türk konsoloslukları ilgilenir.

İran’daki Yunanlıların Türk konsolosluklarındaki iş yoğunluğu yıllar geçtikçe artar. Hatta 1937’de Yunan vatandaşlarının takibi için Türk konsolosluklarında tamamen ayrı bir bütçe, gelir-gider hesabı, açılır. Bu yeniliği 31 Mart 1937’de Türkiye’nin Atina Büyükelçisi Ruşen Eşref Ünaydın Yunan Dışişleri’ne bildirir. Uygulamada her üç ayda bir bu bütçedeki gelir fazlalığı İran Merkez Bankası vasıtası ile Yunanistan’ın Lübnan’daki Beyrut Büyükelçiliği hesabına aktarılır. Türkiye’nin İran’daki konsoloslukları hem Yunan vatandaşlarına hizmet eder, hem de bu işten kazanılan gelir fazlalığını da Yunanistan’a öder.

Enis Akaygen için Tahran’daki seneler çabuk geçer. 1939’da tekrar Atina’ya, tekrar Atina Büyükelçisi olarak tayin edilir. Aylardan Ağustos’tur. Enis Akaygen’in Tahran’daki son günleridir artık. Bir gün Tahran’daki Türk Büyükelçiliği’ne bir mektup gelir. İran’daki Yunanlılar Enis Akaygen’e bir veda ve teşekkür mektubu yazmışlardır. Üç sayfalık mektubun ilk sayfası metin, diğer iki sayfası ise altmış küsur Yunanlının imzasını taşımaktadır. Enis Akaygen mektubu okuduğunda çok duygulanır… Akaygen için hayatında aldığı iki ödül çok önemlidir. Bunlardan biri Türk İstiklal Madalyası, diğeri ise Atina’dayken kendisine verilen Yunan Devlet Liyakat Nişanıdır. Türk Büyükelçi eşine döner ve İstiklal Madalyası ile Yunan Devlet Liyakat Nişanı’ndan sora en çok sevindiği üçüncü ödülün bu mektup olduğunu söyler! Büyük diplomattır Akaygen, ama aynı zamanda büyük insandır da!

Bu gerçek bir hikâyedir. Tahran’daki Türk Büyükelçiliği, 1934-1939 yılları arasında, toplam beş yıl, İran’daki Yunan vatandaşlarının ve elbette bu çerçevede Yunanistan’ın menfaatlerini takip etmiştir. İki defa Atina Büyükelçiliği yapan Enis Akaygen ise Averof gemisinde 1945 yılında kendisi onuruna verilen yemekte hem kral vekili, hem Yunanistan Başpiskoposu, hem de Atina Mitropoliti olan Damaskinos tarafından düzenlenen bir törenle Yunan Devlet Nişanı ile ödüllendirilmiştir.

*
Son günlerde “Gümülcine’deki Türk Başkonsolosluğu’nun Kapatılması İçin Girişim” adlı örgüt, bahsekonu diplomatik misyonun kapatılması yönünde eylemlerini arttırırken yukarıdaki bilgileri kar suyu misali kulağınıza damlatma gereği hissettim. Bilgi ufku genişletirmiş derler; Batı Trakya’da ufkumuz genişlesin diye…

Kaynak: Bu makalede yer alan tüm bilgiler Enis Tulça’nın “Atatürk, Venizelos ve Bir Diplomat: Enis Bey (Simurg Yayıncılık, İstanbul, 2003)” adlı kitabından alınmıştır.

Νταβούτογλου-Ναλμπατϊάν, Κουνέραλπ-Μπίτσιος

20.11.2009
Νταβούτογλου-Ναλμπατϊάν, Κουνέραλπ-Μπίτσιος
Εβρέν Δεδέ

Την ώρα που οι Υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας και της Αρμενίας Αχμέτ Νταβούτογλου και Εντουάρτ Ναλμπατϊάν αντίστοιχα, υπέγραφαν το πρωτόκολλο το Σάββατο 10 Οκτωβρίου, από την μια χαιρόμουν για το μέλλον των δυο χωρών και από την άλλη, χωρίς να το θέλω, θυμήθηκα την «Διμερή Έκθεση» του Ζεκί Κουνέραλπ και του Δημήτριου Μπίτσιου.

Ο Ζεκί Κουνέραλπ (1914-1998) ήταν ένας αξιόλογος διπλωμάτης που υπηρέτησε στο Υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας. Ήταν ο γιός του Αλί Κεμάλ. Ήταν μόλις 8 χρονών όταν ο πατέρας του δολοφονήθηκε ανελέητα. Επέστρεψε στην πατρίδα του 16 χρόνια μετά την αποχώρησή του μαζί με την μητέρα του από την Τουρκία. Μόλις ολοκλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε να εργάζεται στο Υπ. Εξωτερικών.

Ο Κουνέραλπ έχει υπηρετήσει ως πρέσβης στην Βέρνη, στο Λονδίνο και στην Μαδρίτη και ως Γεν. Γραμματέας του Υπ. Εξωτερικών. Ο Ιλμπέρ Όρταϊλη τον χαρακτηρίζει ως «Πρέσβη των Τούρκων».

Ο Δημήτριος Μπίτσιος (1915-1983) ήταν ένας αξιόλογος διπλωμάτης που υπηρέτησε στο Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας. Ο νικητής των εκλογών Κωνσταντίνος Καραμανλής στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν αμέσως μετά την πτώση της χούντας το 1974, διόρισε τον Μπίτσιο, έναν εξωκοινοβουλευτικό όπως και στην περίπτωση του Νταβούτογλου, ως Υπ. Εξωτερικών. Ο Δημήτριος Μπίτσιος υπηρέτησε ως Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας μέχρι τις εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου του 1977, ενώ πρωτύτερα υπήρξε Υφυπουργός Εξωτερικών στην πεντάμηνη κυβέρνηση Εθνικής Ενώσεως.

Η ζωή αυτών των δυο εξαιρετικών διπλωματών διασταυρώθηκε σε ένα σημείο: στις τουρκοελληνικές σχέσεις. Το 1959 ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε επισκεφτεί την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη και στην συνέχεια ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Αδνάν Μεντερές είχε επισκεφτεί την Αθήνα. Ως αποτέλεσμα αυτών των στενών σχέσεων, οι δυο Πρωθυπουργοί κάθισαν με την θέληση να επιλύσουν τα αμφισβητήσιμα ζητήματα και να βελτιώσουν τις τουρκοελληνικές σχέσεις οι οποίες είχαν δηλητηριαστεί με το Κυπριακό, ήταν τεταμένες με τις μειονότητες που αφέθηκαν στα πλαίσια της αμοιβαιότητας και είχαν οδηγηθεί σε αδιέξοδο με αφορμή τα διάφορα προβλήματα.

Όμως πως θα το έκαναν; Και τότε είπαν: «Καλύτερα να βρούμε έναν διπλωμάτη από το Υπ. Εξωτερικών της κάθε χώρας, να καθίσουν, να συζητήσουν, να συμφωνήσουν και να μας ετοιμάσουν μια έκθεση που θα προτείνει λύσεις».

Και σε εκείνο ακριβώς το σημείο διασταυρώθηκαν οι δρόμοι του Κουνεράλπ και Μπίτσιου, δυο αξιόλογων διπλωματών, επειδή ο Ζεκί Κουνέραλπ θα εκπροσωπούσε την Τουρκία και ο Δημήτριος Μπίτσιος την Ελλάδα στην έκθεση που επρόκειτο να ετοιμασθεί.

Βέβαια, ο Μπίτσιος και ο Κουνέραλπ είχαν δύσκολο έργο. Θα ανέλυαν ως μια επιτροπή τα αμφισβητήσιμα ζητήματα, θα συμφωνούσαν και πάλι μαζί για την επίλυση των και θα υπέβαλλαν αυτές τις προτάσεις-λύσεις στους πρωθυπουργούς τους με μια έκθεση που θα ετοίμαζαν από κοινού.

Δεν θα ήθελα να μπω στις λεπτομέρειες των τουρκοελληνικών σχέσεων και να σας κουράσω με αυτές. Αυτό που θέλω να σας πω είναι κάτι άλλο. Συνεπώς δεν θα αναφερθώ καθόλου στο περιεχόμενο της «Διμερούς Έκθεσης» και θα σας πω τι έγινε στο τέλος.

Στο τέλος, ο Ζεκί Κουνέραλπ και ο Δημήτριος Μπίτσιος έκαναν την δουλειά τους επάξια. Ανέλυσαν τα τουρκοελληνικά προβλήματα και τα αμφισβητήσιμα ζητήματα και παρουσίασαν προτάσεις για την επίλυση τους τις οποίες υπέβαλλαν σε μια έκθεση από κοινού, στους πρωθυπουργούς τους.

Όμως τι έγινε ύστερα; Και στις δυο χώρες, όπως θα μπορείτε να μαντέψετε άνετα, υπήρξαν πολιτικές αναταράξεις, οι πρωθυπουργοί άλλαξαν και έτσι το 1959 η «Διμερής Έκθεση» του Κουνέραλπ και του Μπίτσιου μπήκε στο συρτάρι, από όπου δεν βγήκε ποτέ…

Και βέβαια δεν τα λέω όλα αυτά για να απογοητεύω κάποιον. Απλά δεν θέλω η συνθήκη που υπέγραψαν οι Αχμέτ Νταβούτογλου και Εντουαρτ Ναλμπατϊάν να έχει ίδιο τέλος με της «Διμερή Έκθεσης» των Ζεκί Κουνέραλπ και Δημήτριου Μπίτσιου!..